Zao / Kawana (1976)

Magma'nın ilk dönem elemanlarından olan Yochk'o "Jeff" Seffer ve  François "Faton" Cahen tarafından kurulan Zao Fransa'nın ikinci kuşak Zeuhl gruplarından biridir. 1972 yılında Paris'te kurulan grup zaman içerisinde Zeuhl'den uzaklaşarak Jazz Rock ve Fusion tarzına dönmeyi tercih etmiş.

Özellikle ilk iki albümde karmaşık melodik yapılar ve vokal üzerine kurulu yapı daha sonraki albümlerde yerini daha sade ama bir o kadar etkili bir tarza bıraktı. Üçüncü albüm Shekina ile Fusion dönemine giriş yapıp Kawana ile belki de en iyi albümlerini ortaya çıkarmış oldular. Aradan geçen onca yıla rağmen Shekina ve Kawana Fransız Jazz Rock'ının hala en saygın ve bilinen albümleri olarak kabul ediliyor.

Kawana hafiften Zeuhl etkileri içerse de tam anlamıyla bir Fusion albümü olarak görülüyor. İçinde yer alan yönü belirsiz ama etkili Jazz temeli, çağdaş müzik anlayışı ile birleşen ve Yochk'o Seffer sayesinde Macar folkloru etkileri içeren değişik ve tuhaf olarak nitelendirebiliriz albümü. Bazı noktalarda elektronik müzik çağrışımları yapmakla birlikte aslında onunla hiç alakası da yok. 

Albüm kaydının hemen öncesinde yine Magma elemanı olan Didier Lockwood'un gruba dahil olduğunu ve kemanıyla albümde büyük bir yaratıcı etki oluşturduğunu belirtelim. Özellikle saksafonların bolca kullanıldığı parçalarda aradaki bağlantıların kopmasını engellemek istermişçesine uğraşan keman gerçekten de enfes bir müzikal anlayışın önünü açıyor. Bu noktada albümdeki enstrüman kullanımlarının had safhada iyi olduğunu da söyleyelim. Parçaların kimi yerlerinde Weather Report, Gong, Soft Machine gibi gruplardan etkiler görüldüğünü söylersek grup elemanlarının ne kadar iyi çalabiliyor olduklarına dair bir fikir vermiş oluruz.

Düzensiz bir yapıda ilerleyen albüm melodik olmaktan çok öte ama dinleyiciyi ele geçirme konusunda da bir o kadar ileri düzeyde. Dinlerken kendinizi kaptırmamanız mümkün değil. Albümün bitmemesi için bir uğraşıya giriyor olduğunuz farkına hemen varıyorsunuz. Tekrar tekrar dinlemekten farklı bir şey olarak albümün daha uzun sürmesi gibi bir isteğe kapılıyorsunuz. Her parçada daha ne kadar ileri gidebilirler ki diye düşünürken hep bir adım ötesinin de olduğunu size kanıtlıyorlar.

ZAO

François Cahen / Yamaha Akustik Piyano, Fender Elektrikli Piyano, Korg Synthesizer

Didier Lockwood / Akustik Keman, Elektrikli Keman, Geleneksel Bass Keman

Gérard Prévost / Fender Bass, Hors Phase Bass, Akustik Bass

Yochk'o Seffer / Soprano Saksafon, Sopranino Saksafon, Vokal, Piyano (3)

Jean-My Truong / Davul

KAWANA

01. Natura (7:06)

02. Tserouf (8:53)

03. F.F.F (Fleurs For Faton) (2:29)

04. Kabal (4:08)

05. Sadie (3:37)

06. Free Folk (10:39)

Lagger Blues Machine / Lagger Blues Machine (1972)

Lagger Blues Machine de hakkında çok fazla bilgimizin olmadığı enteresan gruplardan biri. Progressive Rock ile Zeuhl arasında bir yerlerde, oldukça da karamsar bir atmosfer içerisinde konumlanmışlar. Tek albümlü efsaneler listemize sorgusuz sualsiz girebilecek niteliklere de sahip kendileri.

1969 yılında Belçika'da kurulduklarını biliyoruz. Dönemin benzer grupları gibi underground arenada boy göstererek yetkinlik kazanmaya başlamışlar. Oldukça iyi bir konser grubu oldukları da söyleniyor. Hatta stüdyo albümünden önce kaydettikleri bir canlı kayıt da mevcut. Ama kişisel olarak bu iki albümdekiler gerçekten de aynı grup mu diye sorduracak kadar farklı geliyor bana. Konser kaydının çok iyi olmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Zaten yıllar sonra 1988 yılında yayınlanabilmiş. Kendi adıma, yayınlamasalarmış da olurmuş diyebilirim.

Adındaki Blues kelimesine de aldanmamak gerekiyor. Elbette içinde Blues'a dair bazı şeyler bulunuyor ama tam anlamıyla bir Blues, Blues Rock ya da Blues kökenli bir albüm demek de doğru değil. Soft Machine'den aldıkları bazı şeyleri Magma ve Zappa ile birleştirip, atmosferi de daha karanlık, daha gergin bir hale sokarak ilgi çekici bir işe imza atmışlar.

Albümdeki parçalarda herhangi bir soruna rastlamak da olası değil. Oldukça fazla şekilde üzerinde çalışılmış, jam session yaparken bile coşkuyu kaybetmeyim, kendilerine ait yapıyı bozmadan ilerlemişler. Klavye ve gitarların uyumu inanılmaz derecede iyi. Hangisinin nerede girip çıktığını anlamanız bile mümkün olmayabiliyor bazen. Çok nadir giren vokallerin de ses varyasyonları gibi görünüyor olması albümü daha da çekici hale getiriyor. Vokalin albümdeki enstrümanlardan bir farkı yok yani. 

Tek albümle kalmış olmaları diğer benzer gruplarda olduğu gibi gerçekten de üzücü. Oysa ki yaptıkları müzik, kendilerine has müzikal anlayış, tarz ve türleri birleştirebilme becerileri ile birkaç albüm daha kaydedebilirlermiş gibi geliyor. O kadar iyiler ki karamsarmış gibi anlaşılabilecek ve az önce de bahsetmiş olduğumuz atmosfer becerileri aslında müziğe karanlık bir noktadan, daha kaygılı bir halde baktıklarının göstergesi. Notalar ve enstrümanlar adeta içinize işliyor dinlerken. Yarattığı duygulardan sıyrılmanız da pek mümkün olmuyor. Kendinizi bir kere kaptırdınız mı Lagger Blues Machine'den vazgeçme şansınız kalmıyor.

LAGGER BLUES MACHINE

Jose Cuisset / Gitar

Christian Duponcheel / Org

Michel Maes / Bass

Jean-Luc Duponcheel / Davul

Konuk Müzisyenler:

Vincent Mottouille / Org

Carmelo Pilotta / Flüt, Saksafon

LAGGER BLUES MACHINE

01. Symphonie - Part 1 (13:57)

02. Darknessly (6:58)

03. Tanit (1:03)

04. Symphonie - Part 2 (13:23)

05. Born to be alone on a white desert island (8:59)

Potemkine / Nicolas II (1978)

Zeuhl müziğin Fransa'dan çıkmış en önemli temsilcilerinden biri de Potemkine. 1971 yılında kurulan grubun diğer Zeuhl gruplarından önemli farkları bulunuyor. Bu farklılıklar o kadar belirgin ve değişik ki çoğu zaman grubun Zeuhl'e dahil olup olmadığını bile sorgulatıyor insana. Ama çıkış noktaları bu olduğu için de yaptıkları müzikle ilgili en doğru tanımlama da bu doğal olarak.

Kurulmalarından 4 yıl sonra çıkardıkları ilk albümle gerçekten de iyi bir işe imza atıyorlar. Foetus, Magma'ya yakın duran tarzıyla oldukça başarılı bir albüm olarak görülüyor. Ardından geçen iki yılla birlikte çıkardıkları 2. albüm Triton ise daha neşeli diye tabir edebileceğimiz bir Fusion'a doğru evriliyor. Jazz ile birleştiği noktada Potemkine'in müziği hem daha iyi bir hal alıyor hem de kalitesi bir hayli artıyor. Konumuz olan son albümde Nicolas II'de ise gerçekten de baş yapıt niteliğinde bir iş çıkarıyorlar.

2. albümle başladıkları Jazz Fusion yapısı bu albümde daha fazla oturmuş durumda. Fazlasıyla yaratıcı ve etkileyici. Notalar arasında arsızca dolanan bir grupla karşı karşıya kalıyorsunuz. Melodik yapısı fazlasıyla cüretkar. Sizi alıp boyutlar arası bir yolculuğa çıkarabilecek denli muhteşem. Bazı noktalarda kendini tekrar eden bir yapıya bürünüyor gibi görünse de işin aslı hiç de öyle değil. Sürekli olarak bir yerlerde gezinip başladıkları noktaya dönüyorlar ve o kadar çok değişik tür ve tarza göz kırpıyorlar ki albümdeki çeşitlilik bir hayli artıyor.

Charles, Michel ve Philippe Goubin kardeşler tarafından kurulan Potemkine, maalesef ki bu 3. ve son albümle birlikte dağılıyor ama geride dikkate değer, arşivlik 3 iş bırakıyorlar. Özellikle de Nicolas II bu konuda tam bir ziyafet olarak nitelendirilebilir. Albümün içerisinde Magma'dan Billy Cobham'a, Mahavishnu Orchestra'dan Brand X'e uzanan bir yelpazede çeşitlilik mevcut. Jazz Fusion seven herkesin dinlemekten sıkılmayacağı bu albüm diğer taraftan bakıldığında Zeuhl'e de derinden bir saygı duruşu niteliğinde. Magma'nın Attahk dönemindeki Zeuhl etkileri Nicolas II'de de fazlasıyla bulunuyor. Tabi Jazz Fusion arasına eklenmiş tatlı sos niteliğinde bir yapıda karşımıza çıkıyor.

POTEMKINE

Dominique Dubuisson / Bass, Vokal

Jean J. Ganghofer / Vurmalılar

Charles Goubin / Gitar, Vokal

Michel Goubin / Klavye, Vokal

Philippe Goubin / Vurmalılar, Davul

Christian Rouge / Vurmalılar

NICOLAS II

01. Tango Panache (6:18)

02. Raspoutine (5:56)

03. Theme Pour Un Swing Imaginaire (5:37)

04. Air De Famille (3:19)

05. Ode De Mars (5:23)

06. Aux Images (2:41)

07. Amphitheatre Magique (6:45)

Dün - Eros (1981)

Fransalardan gelen tek albümlük grup kendisi. Aslında deli gibi dinlemediğim bir tür olan Zeuhl yapıyor diyebiliriz Magma gibi. Asıl ilginç olan ve benim dikkatimi çeken zamanında deli gibi Dune evreni ile alakalı progressive bir şeyler yapmışş olan grup araken karşıma çıkması. Asıl sorun ise albümü dinlerken pek alaka kuramamış olmam. Yani parça isimleri hariç bana Dune'u hatırlatan pek bir atmosfer bulamadım. Ayrıca Eros'la alakalı da bir şey göremedim albümde. İlginç isimler koymuşlar elemanlar parçalara ve albüme. Aynı zamanda yanılmıyorsam Fransızlar Dune'u Dün olarak okuyorlar, bu da herhalde grubun isminin çıkış noktası olabilir. Ama Fransızcada ü harfi yoktur, pek çözemedim.

Lakin tabii ki bu pek bir şey ifade etmiyor. Çünkü şahane bir albüm yapmış elemanlar. Zeuhl olması haliyle davulun ve bassın daha ön planda olduğunu görüyoruz. Perküsyon da albümde önemli bir yer tutuyor. Ara sıra sakinleşiyor, sonra hepsi bir tozutuyor, özellikle bu tozutma durumların flüt bir Ian Anderson havası veriyor. parçaların tümünde, özellikle Arrakis parçasında davul parçayı sürükleyen ve geçişleri sağlayan aksak ritimler oluştuyor. Davulun sololarının da harikalığından bahsetmemek olmaz. Parçalardan şarkı söyleyen bir eleman da yok, enstrümantal takılmışlar.

Albüm dört parçadan oluşmuş olsa da elemanlar parçaların üçüne alternatif de yapmışlar bir de Acoustic Fremen eklemişler. Sanırım son dört parça remastered tarzı bir çalışma sonrasında albüme eklenmiş. Parçalar 1978 yılında kaydedilmiş olsa da progarchives albümün çıkış tarihini 1981 olarak yazmış, ben de öyle ekledim başlığa. Mazur görün.

DÜN

Laurent Bertaud / Davul
Jean Geeraerts / Elektrik, akustik gitar
Bruno Sabathe / Piyano, synthesizers
Alain Termol / Perküsyon
Thierry Tranchant / Bass
Pascal Vandenbulcke / Flüt

EROS

1 - l'Epice (9:25)
2 - Arrakis (9:36)
3 - Bitonio (7:09)
4 - Eros (10:17)
5 - Bitonio (Alternatif versiyonu) (10:20)
6 - Arrakis (Alternatif versiyonu) (5:07)
7 - Eros (Alternatif versiyonu) (7:11)
8 - Acoustic Fremen (Yayınlanmamış parça) (6:17)